آنها را از اكل اموال يتامى، و بعد از آن رخصت داد از براى فقير به اكل و لكن مقيد ساخت آن را به معروف.
و هر چند مفهوم قيد " عدم رخصت زايد به معروف " بالتبع مستلزم وجود عدم تجاوز از معروف، است، لكن اين مدلول مطابقى امر، نيست. و مؤيد آن است كه حمل كلمهء " اشهدوا " بعد از آن نيز بايد حمل بر ارشاد يا استحباب كرد. و به هر حال با وجود اخبار و فهم علما و عدم وضوح دلالت، اعتمادى بر دلالت آيه بر وجوب ترك اجرت بر غنى باقى نمىماند. خصوصا با اعتضاد آن به " نفى ضرر " و اصل " برائت " و كثرت عاملين به آن.
هر گاه اين را دانستى، پس بدان كه: معروف در لغت ضد منكر است. و شكى نيست در اينكه اخذ اجرة المثل از جملهء قبايح شمرده نمىشود، پس داخل مدلول آيه است.
و هر گاه معروف را به معنى " معهود " بگيريم همان چه معهود و متعارف است در عمل اجرة المثل است. و اما تفسير آن به " قوت " چنان كه در اخبار وارد شده مثل صحيحه عبد الله بن سنان " عن ابى عبد الله - ع - فى قول الله عز وجل: فليا كل بالمعروف. قال:
المعروف هو القوت و انما عنى الوصى او القيم فى اموالهم و ما يصلحهم " 1 و صحيحهء ديگر او 2 كه در آخر آن نيز همين مضمون مذكور است - پس آن خالى از اجمال نيست. بلكه مجمل است به چند جهت: اولا از جهت لفظ " اكل " كه مراد محض خوردن است. يعنى خاييدن و بلعيدن (چنان كه در آيهء سورهء نور) يا مطلق تصرف [است] چنان كه غالبا در آن استعمال مىشود.
و ظاهر اين است كه مراد از آن در آيات و اخبار اكل مال يتيم و اكل ربا [به] معنى دوم باشد. و به هر يك از دو معنى آيا مراد خوردن ولى است؟ يا نفقهء عيال واجب النفقهء [او]؟ يا اعم از آن هم مراد است؟ و به هر يك از اين تقديرات، آيا مختص است به صورتى كه عمل او مساوى آن مقدار از قوت باشد؟ يا اعم است از آن؟ و گاه هست كه قوت او يا