وقضاء ان است ودر جنون فرقى نيست بين اطباقى كه حالت نداشته باشد ابدا يا ادوارى كه داشته باشد بشرط انكه جزئي از روز ديوانه باشد بخلاف ادواريكه ديوانگى او در شب وتمام روز عاقل باشد كه روزه بر او واجب است (سيم) بيهوش نبودن پس بر كسيكه در روز هر چند جزئى از ان بيهوش شود روزه واجب نيست بلى اگر پيش از اغماء نيت روزه كرده باشد احوط اتمام ان است (چهارم) مريض نبودن بمرضى كه روزه بر او مضر باشد واگر مريض افطار نكرده وبعد از ظهر مرض او رفع شود واجب نيست بر او نيت روزه را تجديد وتمام كند بخلاف انكه پيش از ظهر مرض او رفع شود وافطار نكرده باشد كه احوط تجديد نيت وروزه گرفتن است هر چند اقوى عدم وجوب ان است (پنجم) خالى بودن از حيض ونفاس در تمام روز (ششم) مسافر نبودن وواجب نيست روزه بر مسافريكه تكليف او قصر در نماز باشد بخلاف مسافريكه وظيفه او اتمام است مثل كسيكه قصد اقامه كرده يا انكه سى روز بدون قصد جائى مانده يا كسيكه شغل او سفر باشد يا سفر او معصيت باشد كه تكليف او نماز تمام است بايد روزه را بگيرد (مسألة 1) اگر پيش از ظهر سفر كند بايد افطار نمايد واگر بعد از ظهر سفر كند بايد روزه را تمام كند واگر مسافر بود وپيش از ظهر حاضر شود يا انكه پيش از ظهر بمحل اقامه برسد وهنوز افطار نكرده باشد روزه ان روز واجب است بخلاف انكه مفطرى بعمل اورده باشد يا انكه بعد از ظهر بوطن يا بمحل اقامه برسد كه واجب نيست بلى مستحب است بقيه روز امساك كند وظاهر ان است كه مناط بودن شروع بسفر پيش از زوال يا بعد از ان باشد نه خروج از حد ترخص وهم چنين در بر گشتن مناط دخول بلد باشد لكن در صورتيكه شروع بسفر پيش از زوال وخروج از حد ترخص بعد از ان باشد احتياط بجمع بين اتمام روزه وقضاء ان ترك نشود چنانچه در برگشتن اگر رسيدن بحد ترخص پيش از زوال ورسيدن بمنزل بعد از ان باشد ومفطر بعمل نياورده باشد احتياط بروزه ان روز وقضاء ان ترك نشود (مسألة 2) گذشت كه هر جا تكليف او اتمام در نماز است بايد روزه بگيرد وهر جا كه تكليف او قصر است بايد افطار كند ولكن استثناء شده از ان سه مورد (اول) مسافر كه در چهار جا مخير است در نماز بين اتمام وقصر معين است بر او افطار روزه (دويم) كسيكه بعد از ظهر مسافر شود روزه بايد تمام كند با انكه نماز را بقصر مىخواند (سيم) كسيكه