كسى براى خود وطن متعدد داشته باشد بانكه دو منزل داشته باشد در دو بلد يا دو قريه وهر دو جا عيال داشته باشد وقصدش ان باشد كه تا اخر عمر قدرى از سال را نزد يكى از انها بماند وبقيه سال را نزد ديگرى بلكه سه وطن هم ممكن است بلكه دور نيست زيادتر از ان نيز (مسألة 3) دور نيست كه در وطن ولد تابع والدين يا يكى از انها باشد ماداميكه بعد از بلوغ اعراض از ان نكرده باشد ووطن انها وطن او محسوب است مگر انكه قصد اعراض از ان بنمايد چه آنجا وطن اصلى والدين او باشد محل تولد پسر باشد يا وطن تازه انها باشد مثل انكه والدين او از وطن اصلى خود اعراض وجاى ديگر را وطن خود قرار داده باشند واو همراه انهاباشد پيش از بلوغ وبالغ شود بخلاف انكه در حالت بلوغ او انها از وطن اصلى اعراض كنند وجاى ديگر بقصد توطن بمانند كه آنجا بقصد والدين وطن او نمىشود مگر انكه خود او نيز قصد توطن كند (مسألة 4) حكم وطنيت باعراض وبيرون رفتن از آنجا زايل مىشود هر چند هنوز وطن ديگر براى خود قرار نداده باشد وممكن است مدتى وطن نداشته باشد (مسألة 5) در وطن شرط نيست اباحه مكان كه در ان سكنى دارد پس اگر خانه را غصب كند وبقصد توطن در ان ساكن شود وطن او مىشود وهم چنين است اگر ماندن او در بلدى حرام باشد بسبب انكه بقصد ارتكاب مجرمى در آنجا مانده باشد يا انكه پدر يا مادر او را از ماندن آنجا نهى كرده باشند وبماند ونحو انها (مسألة 6) هر گاه وارد بجائى شود وبعد از عزم توطن ابدى مردد شود وهنوز بقدرى در آنجا نمانده باشد كه عرفا وطن او محسوب باشد اشكالى نيست كه بمجرد ترديد حكم وطنيت زايل مىشود هر چند از آنجا بيرون نرفته واعراض نكرده باشد بلكه هم چنين است در صورتيكه مانده باشد در وطن تازه انقدريكه عرفا بر آنجا وطن صادق شده وبعد از ان مردد شود بخلاف كسيكه مردد شود در باقى ماندن در وطن اصلى كه زوال حكم ان بمجرد ترديد پيش از اعراض وبيرون رفتن از ان مشكل است زيرا كه محتمل است ماداميكه عزم بر نماندن در آنجا نكند از صدق وطن بودن بيرون نرود پس احوط جمع بين حكم وطن وغير ان است (مسألة 7) ظاهر كلمات علماء رضوان الله عليهم اعتبار قصد توطن ابدى است در صدق وطن عرفى پس كفايت نمىكند عزم بر ماندن آنجا تا مدت مديده مثل سى سال يا زيادتر لكن مشكل است ودور نيست در فرض مزبور عرفا صادق باشد كه وطن او است واحوط در ان مراعات احتياط است بجمع بين حكم وطن وغير ان (دويم)