از كندن چاه بدون تحمل مشقت واجب است بكند چنانچه اگر ديگرى باو چاهى را ببخشد يا براى او بكند وباو بدهد بدون منت وتحمل ذلت قبول كردن هبه بر او واجب است سيم خوف از استعمال آب است بر نفس يا عضو خود كه عيب كند يا تلف شود يا مرضى حادث شود يا مرض او سخت شود يا مدت مرض او طول كشد يا معالجعه آن مشكل شود وامثال اينها از چيزهائيكه در عادت تحمل آن دشوار باشد بلكه هر گاه بترسد كه بوضؤ يا غسل بدن او خشونتى پيدا شود كه تحمل آن شاق باشد يا باعث تركيدن بشره وخون امدن باشد كه با خوف مزبور تيمم كند وجواز تيمم موقوف بقطع بضرر نيست بلكه ظن بان يا احتماليكه موجب خوف شود كافى است اگر چه از قول طبيب فاسق يا كافر حاصل شود بلي مجرد احتمال ضرر كه باعث خوف نباشد مجوز تيمم نيست چنانچه كافى نيست حصول ضرر كمى كه محل اعتناء عقلاء نباشد و هر گاه ممكن باشد بگرم كردن آب دفع ضرر استعمال آن را بنمايد واجب است گرم كند ووضؤ گيرد يا غسل كند وجايز نيست تيمم كند (مسألة 18) اگر كسى متحمل ضرر آب بشود ووضؤ بگيرد يا غسل كند پس بر سه قسم است اول انكه ضرر در مقدمات وضوء بوده مثل تحصيل آب نه در استعمال آن پس ضرر آن را متحمل شد وتحصيل نمود در اين صورت وضوء يا غسل واجب وصحيح است وبعد از حصول آب تيمم جايز نيست دويم انكه نفس استعمال آب مضر باو باشد در اين صورت وضوء يا غسل كه كرده باطل است سيم انكه استعمال آب مضر نبوده ولى چون مشقت داشته مثل سرما وخشونت بشره ونحو آن شارع مقدس براى رفاهيت بندگان رخصت داده كه مشقت نكشد وبدل وضوء يا غسل تيمم كند در اين صورت دور نيست بگوئيم كه وضوء با غسل مزبور صحيح است زيرا كه جو از تيمم در اين قسم از باب رخصت است نه عزيمت لكن در اين قسم نيز ترك وضوء وغسل احوط است وبر فرض انكه وضو گرفته يا غسل كرده احوط عدم اكتفاء بان واضافه تيمم است (مسألة 19) اگر باعتقاد ضرر يا خوف آن تيمم كرد ونماز بجا اورد بعد از نماز معلوم شد مضر نبوده تيمم ونماز او صحيح است واگر پيش از نماز كشف خلاف شد تيمم او باطل وبايد با وضوء يا غسل نماز كند واگر باعتقاد انكه استعمال آب مضر نيست وضوء گرفت يا غسل كرد ومعلوم شد مضر بوده طهارتش صحيح است ولكن احوط در هر دو صورت مراعات احتياط است واگر با اعتقاد ضرر در استعمال آب يا با خوف آن وضو گرفت