خشك ودر اول سيم گرم وبا ترياقيه وقوتش تا بيست سال باقيست ومفتح ومحلل وملطف اخلاط ومبهى ومقوى احشا وجهة رفع صداع كهنه ومنع تصاعد بخار وتقويه دماغ وقطع نزلات ور مدو در دلهاة ولثه وسينه وسعال وربود ضيق النفس وقولنج ورياح غليظه وضعف جگر وسپرز وباعسل جهة خصاة ومداومت او تا يك هفته ودو هفته جهة استسقاء لحمى وزقى وسكنجبين جهة نيكو كردن رخسار وبا مغز تخم خربزه جهة كرده وبا گلنار جهة قطع سيلان خون وبا آب كند ناجهة ساقط كردن بواسير ومداومت خوردن با آب كرفس جهة تحليل آنچه در انثيان بهم رسد وبا صبر جهة رفع مفاصل وعرق النساء وضماد مطبوخ مهراى او با سداب وسير در روغن زيتون جهة فالج ولقوه وكزار وخدر وعرق النساء وقطور در گوش جهه كرانى مسامعه واكتحال او جهة قطع بياض وناخنه وسلاق وآشاميدن او جهة سموم حيوانى ونباتى وتقوية ماه اجماع اطبا است خصوصا باشراب وبه دستور طلا كردن او وآشاميدن منقوع او در شير تازه بقدر يكشب موجب عدم تاثير سموم است تا مدة يك سال وگويند تا مدة العمر وبا آب ونمك جهة سقطه وضماد تازه وخشك او جهة منع ورم جراحات والتيام او بغايت مفيد وگويند مضر ريه است ومصلحش انيسون وقدر شربتش از يك مثقال تا دو مثقال ومؤلف مالايسع بيان نموده كه صنفى از آن در شام بهم مىرسد كه شبيه بسورنجان وصلب است ورفع اثر سموم را در عرض سالمخصوص او دانسته‌اند حزم سراج القطربست حسك به فارسى خارخسك نامند برى وبستانى مىباشد وبستانى بهتر است شبيه به بنات هندوانه وشاخهاى او منبسط بر روى زمين وبرگش شبيه به برگ زيتون وشاخهاى او خاردار وثمرش صلب وسه پهلو واز نخود كوچكتر وسفيد واطراف او تند مركب القوى وخشكى او غالب وجالى ومدر بول ومسكن درد مثانه و افزايندهء منى ومفتت حصاة ومضنج ورادع وملين ورافع قولنج حار وبا شراب جهة ادويهء سميه وضماد عصاره وطبيخ او جهة ردع ورم حار ومنع حدوث او وريختن مواد باعضا وبا عسل جهة قلاع وعفونة دهان وورم عضل حلقوم ودرد لثه واكتحال عصارهء او مبرد وومجفف ورادع است ودو مثقال عصارهء خشك برى او با شراب جهة سم افعى وپاشيدن آب طبيخ او جهة برطرف شدن كيك بغايت مؤثر وچون نخود را در آب تازهء او مكرر پرورده كنند در تقويه باه بيعديل وقدر شربتش تا پنج درهم ومضر سر ومصلحش بادام وروغن كنجد است وتخم آن در افعال مثل عصارهء اوست وروغن او كه از آب او وروغن كنجد ترتيب داده باشند طلا نمودن و حقنهء او وآشاميدن او جهة تقوية باه ودرد مفاصل ونيكو كردن رنگ رخسار ودرد كمر ودرد كرده وعسر بول وچكانيدن وماليدن او در احليل وعانه وكمر جهة حصاة كرده ومثانه مؤثر وقدر شربتش هفت مثقال است با ميفتج يا نبيند عسل وچون خكدانه را با شير تازه سه بار پخته خشك كنند در تقويه باه بيعديل است حسو بتشديد واو اسم ما يعاتيست كه از حبوب وغير او ترتيب دهند وبطريق قهوه توان خورد حسل بفتح اول ودويم گياهيست شبيه بصعتر وبرگش درازتر وبزرگتر وتيره رنگ وبيونانى حسمى گويند ودر دويم گرم وخشك وپختهء او مقوى معده هاضم ومصلح طعام فاسد شده وجهة خوشبوئى دهان وآروغ وبا شراب جهة گزيدن رتيلا وعقرب مفيد وقدر شربتش پنج درهم است واستعمال زياده نيز جايز است حسل بكسر اول وسكون ثانى اسم بچه سوسمار است حسكه بلغة مصر بستيباج است حسن لبه اسم فارسى حصى لبانست حسن يوسف اسم فارسى هاشيش است حشيشه الزجاج گياهيست كه در شوره زار ومحوطها ميرويد وشاخهاى او باريك ومايل بسرخى وبرگش خشن ومزغب وبر شاخهاى او چيزى شبيه بتخم وبقدر برنج وخشن وبسيار تلخ وبرجايه مىچسبد در دويم سردوتر ومحلل او رام ورادع ومفتح سده وجالى وقابض وچرك زجاج با لكليه زايل مىكند واز اينجهة باين اسم مسمى است وزايل كنندهء بواسير ودو اوقيه عصارهء او با شكر وعسل جهة سرفهء كهنه بسيار مؤثر وضماد عصارهء او جهة او رام حاره وبا سفيداب جهة جمره ونمله باقير وطى وروغن حناو با بيه بز جهة نقرس وماليدن برگ او جهة قوبا وغرغرهء او جهة ورم لوزتين وبا روغن گل جهة درد گوش مفيد ومضر سرو مصلحش نبات وخشخاش وقدر شربتش تا دو درهم است حشيشه اسم اصطلحاحى قنب است حشيشه الداخس گياهيست منتبش سنگلاخ وبرگش شبيه به برگ عدس واز آن بزركتر در آخر دويم گرم وخشك ومحلل ولطيف وصماد او جهة داخس وقروح شهديه نافع است حشيشة العلق امين الدوله گويد كه او را در گيلان خنش نامند واز جملهء پودنه است ودر مازندران اوجى گويند واو شبيه بسوسنبر است ومايل بسياهى وخوشبو است وبالخاصيه اخراج زلوى در حلق مانده نمايد ودر ساير افعال قويتر از اقسام فودنج است حشيشه العقرب صامر يوماست وبلغة حجاز بولا مونيونست حشيشه الكلب فراسيونست حشيشه البرص گياه آطر يلال است حشيشه الخراسانيه وخشيز كست حشيشه الطحال وحشيشه الدود اسقولو قندر يونست وحيوانيرا نيز باسم اخير نامند كه در قديم مشهور باربعة واربعين بوده والحال سبعة وسبعين خوانند حشيشه السلخفاه وحشيشه اللحاه آلسن است حشيشه البراغيث ملغة شام گياه دوفس را