جهاد و عبادت در مكتب على (عليه السلام) مكتب انسان ساز على (عليه السلام)، مكتب حركت و پويائى... مكتب تحرك و كوشش، مكتب مبارزه و جهاد در راه خدا و در راه تأمين رفاه و آسايش مردان خدا و مخلوقات خداست.
مبارزه و تلاش در زندگى فردى و اجتماعى، در سرلوحه برنامه‌هاى پيروان اين مكتب قرار گرفته است، و شهادت و از خود گذشتگى، عالىترين آرزوى يك فرد پيرو مكتب او، را تشكيل مى دهد. بدين گونه بسيار طبيعى است آن كس كه شهادت را پذيرفته باشد هرگز اسارت و ذلت نخواهد داشت.
زندگى 63 ساله على (عليه السلام)، خود نمونه اى و الا و پرشكوه از مجاهده و مبارزه در راه ايمان و اخلاص بود، مبارزه اى كه آخرين ساعات لذت بخش آن بانواى " به خداى كعبه سوگند به فيض عظيم نائل گشتم " پايان گرفت و خاتمه پذيرفت....
نمونه اى از بيانات او او در يكى از خطبه‌هاى نهج البلاغه، ديدگاه واقعى خود را در مورد جهاد و مبارزه در راه خدا نشان مى دهد و توصيف جالب و شناسائى كاملى از جهاد و از هدفها و آرمان‌هاى آن، به دست مى دهد. و از اين طريق رهروان حقيقت را به كعبه معشوق و محبوب خود، مى كشاند و افراد بى هدف و سست عنصر را مورد عتاب قرار مى دهد. داستان آن نيز به اين ترتيب است: پس از جنگ صفين صلح موقت برقرار گرديد و طرفين تعهد داشتند كه تا يك سال كوچكترين تعدى و تجاوز به مرز همديگر را روا ندارند. اما سربازان شام كه در مرز متمركز شده بودند، و با دستور فرماندهان متخلف خود گاه گاهى به عراق حمله ور شده و از قتل وغارت و چپاول و خيانت خوددارى نمى كردند و تجاوزات آنان اغلب بى جواب مى ماند و خونسردى خاص، در ميان لشكريان على (عليه السلام) حكمفرما بود. اين موضوع به على (عليه السلام) بسيار گران آمد. خطابهء زيرا را به منظور تهييج احساسات و عواطف آنان در مسجد كوفه در برابر فرماندهان سپاه ايراد نمود كه امروز هم مى تواند بيانگر عواطف و احساسات و راهگشاى خونسرديها و بى‌تفاوتيها گردد.
مضيقه بى آبى " معاويه بن ابى سفيان " در حدود شانزده سال بود كه به عنوان امارت در شام