رفع ضرر. و اما هر گاه رفع ضرر به شق نهر از فوق خانه هاى فوق ممكن باشد كه به سبب آن خانه هاى تحت هم به حق خود برسند، و صاحب خانه هاى تحت هم به طيب خاطر متحمل آن بشوند، و صاحب خانه هاى فوق هم از آن مضايقه نكنند، جايز است. و لكن به شرطى كه از شرط واقف خارج نشوند.
پس مقتضاى قاعده اين است كه در اول بايد صاحب خانه هاى فوق رفع ضرر از خود بكنند به اينكه حافتين مجرا را بلند كنند، يا اگر محتاج شود به استعمال صاروج، چنان كنند. يا تنقيهء مجرا كنند كه راه آب وسيع شود كه رفع ضرر از خود كرده باشند. و هر گاه متحمل ضرر آب بشوند، صاحبان خانه هاى تحت نمىتوانند آنها را الزام كنند كه مجرا را تعمير كنند تا آب به ايشان برسد. بلكه اگر خواهند خود درست كنند كه آب به آنها برسد، بكنند.
و به هر حال، هر گاه بنا به شق النهر شود ملاحظهء مصلحت واقف و شرط او هم بايد بشود. خصوصا در شق حافه مجرا. و هر گاه واقف يا متولى در ميان نباشد كه رجوع به آنها شود، بايد اين معنى به اذن حاكم شرع باشد.
53: سؤال: ميرزا جعفر نامى ملكى را به جهت مصلحتى وقف كرده. و توليت آن را به اشخاص مخصوصه بر نهج خاصى مفوض كرده. به اينكه در وقفنامچه نوشته كه (توليت وقف مزبور را مفوض ساخت به نفس خود مادام حيا باقيا، و بعد فوته به اكبر اولاد ذكور خودش اگر محجور عليه نباشند. و الا به هر احدى از اولاد خودش كه مذكر و به صفت عقل و رشد موصوف باشد و همچنين اولاد ذكور و اولاد اولاد ذكور او نسلا بعد نسل، و عقبا بعد عقب. و بعد فوت خود وعدم ولدى كه قابل توليت باشد از اولادش و اولاد اولادش مما تناسلوا، توليت را مفوض كرده به دو برادر خود ميرزا محمد على و ميرزا رحيم و من ولد منهما).
به اين نوع كه در وقفنامچه (توضيحا) نوشته كه (بعد فوت خودش وعدم اولاد ذكورى كه قابل توليت باشد و اولاد اولاد ذكور خودش وان نزلوا، توليت وقف مزبور را مفوض ساخت به ميرزا محمد على و ميرزا رحيم برادران امى خود مناصفة، و بعد از ايشان به اكبر اولاد ذكور ايشان و اولاد اولاد ايشان ما تناسلوا و تعاقبوا، و در هر مرتبه از مراتب توليت، متولى اولاد ذكور خواهد بود دون اناث. كه اگر در طبقهء